Nhà Thờ Đổ Hải Lý – Tuyệt Tác Của Tự Nhiên Và Con Người

Nằm chênh vênh bên bờ biển của xã Hải Lý, huyện Hải Hậu, Nam Định, ngôi nhà thờ đổ này là một tác phẩm độc nhất vô nhị mà thiên nhiên và con người nơi đây tạo nên. Không chỉ có vẻ đẹp hoang sơ cổ kính, ngôi nhà thờ còn mang nhiều giá trị về lịch sử, tôn giáo, văn hóa và cả môi trường nữa. Đây sẽ là điểm đến không thể thiếu được trong chuyến du lịch sinh thái của mình khi đến với mảnh đất Nam Định này.

Nguồn gốc của cái tên “nhà thờ đổ”

Cái tên nhà thờ đổ là cái tên dân dã mà người dân và du khách gần xa dùng để chỉ dấu tích còn lại ngày nay của nhà thờ họ trái tim Chúa, được xây dựng từ thế kỉ XIX. Sau một thời gian dài chống chọi với tự nhiên, với sự xâm thực của biển, người dân đã 3 lần di dời nhà thờ vào sâu trong đất liền nhưng vẫn bị tàn phá và chỉ còn để lại dấu tích như ngày hôm nay

Nhà thờ có từ năm 1877 thuộc làng chài xương điền, là kết quả của công cuộc quai đê lấn biển của nhân dân từ những năm đầu thế kỉ 18, ban đầu được coi là “ cồn cát bể”. Cùng với công cuộc khai hoang mở đất, lấn biển, đời sống tín ngưỡng tôn giáo của nhân dân cũng được phát triển. Nhà thờ Trái tim Chúa xây dựng lần thứ nhất còn đơn sơ, nhỏ nhắn và được lợp bằng cỏ bối.
Từ thập kỉ thứ hai của thế kỉ XX, khu “cồn cát bể” đã rơi vào tình trạng biển tiến biển thoái nhanh chóng do đê biển được đào đắp bằng đất nên không chịu được với sóng dữ và xâm thực biển. Vì thế 40 năm sau khi xây dựng nhân dân nơi đây đã phải di chuyển nhà thờ Trái tim vào sâu phía trong khoảng 3000m so với vị trí cũ.

Năm 1971 nhân dân đã bắt tay vào xây dựng tái thiết nhà thờ giáo họ Trái tim lần thứ 2 với bản thiết kế của một kiến trúc sư người Pháp ( chính là chứng tích nhà thờ và tháp chuông hiện nay).. Trong quá trình sử dụng với sự xâm lấn không ngừng của biển, sự khắc nghiệt của thời tiết, giáo dân phải trùng tu nhiều lần nhưng sau 78 năm(1927-2005), cùng với một số nhà thờ khác trong khu vực, giáo họ Trái tim Chúa phải di chuyển vào trong nội địa lần thứ 3, để lại nhà thờ cũ nằm chênh vênh bên bãi biển.
Năm 2005, cơn bão số 7 với sức tàn phá lớn đã phá hủy toàn tuyến đê bao phía ngoài, “xóa sổ” ngôi làng chài dọc bãi biển Xương Điền-Văn Lý, nhiều công trình bị phá đổ nhưng riêng nhà thờ bị bỏ hoang này vẫn còn tháp chuông và nền nhà thờ tuy không còn nguyên vẹn và một phần tường phía bắc của nhà thờ như hiện nay.

Vẻ đẹp và giá trị to lớn của nhà thờ

Không chỉ đơn giản mang vẻ đẹp của kiến trúc, sự hoang sơ, hùng vĩ bên bờ biển thơ mộng, ngôi nhà thờ này còn mang giá trị lịch sử, là minh chứng cho sự trường tồn của đạo Công Giáo tại địa phương, sự khắc nghiệt của tự nhiên cũng như mang tính giáo dục về biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường.

Nhà thờ được thiết kế bởi kiến trúc sư người Pháp nên có cấu trúc hiện đại, nhiều hoa văn trang trí tỉ mỉ theo phong cách châu u, công phu đẹp mắt. Ngoài ra còn có kết cấu bền vững với những cửa vòm mềm mại, uyển chuyển. Những cột trụ cao đỡ lấy toàn bộ kiến trúc. Nếu ngắm kỹ chắc chắn sẽ thấy trên từng bức tường đều được khắc họa chi tiết với những nét hoa văn thể hiện tôn giáo cũng như mong muốn về cuộc sống tươi đẹp, hạnh phúc.
Nhưng do sóng gió của biển đã và đang phá hủy, bào mòn công trình kiến trúc của nhà thờ đổ. Các họa tiết, kiến trúc bên trong nhà thờ đã bị phai mòn. Gạch xây đã bị lộ rõ sau thời gian bị vỡ vữa… Cây cỏ, rêu phong mọc trên những bức tường của nhà thờ. Dấu tích ngày nay trơ trọi, hoang sơ như ốc đảo, trước sự bao quanh của nước biển, nhưng vẫn toát lên vẻ đẹp của riêng mình. Ngoài ra tháp chuông của nhà thờ được ví như ngọn hải đăng để người dân nhận biết dấu hiệu cho thuyền vào bờ mỗi khi ra khơi.

Tháp chuông nhà thờ đổ cũng là chứng tích duy nhất ở Việt Nam và hiếm gặp trên thế giới đang được tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh Nam Định, huyện Hải Hậu và các nhà khoa học quan tâm nhằm mục đích nghiên cứu khoa học, giáo dục về môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu và phát triển du lịch sinh thái cộng đồng.

Trong quá trình địa phương tiến hành công tác bảo tồn chứng tích và xây dựng quy hoạch khu du lịch sinh thái và chứng tích biến đổi khí hậu đã có nhiều tổ chức cá nhân về tham quan, khảo sát nghiên cứu, chụp ảnh, quay phim như phim tài liệu “ Kè chắn sóng” được phát trên VTV4, một số bộ phim truyền hình “ hôn nhân trong ngõ hẹp”,… Nơi đây đang trở thành một điểm thu hút khách du lịch tới bãi biển Hải Lý nhất là giới trẻ bởi kiến trúc đẹp, lạ mắt hoang sơ, cổ kính của tháp chuông.

Ủy ban nhân dân huyện Hải Hậu vừa có đề án Quy hoạch 20ha bãi biển Hải Lý để làm khu du lịch chứng tích biến đổi khí hậu và sinh thái môi trường biển, ghi nhận những công lao to lớn của nhân dân trong công cuộc quai đê lấn biển, chống biển xâm thực bảo vệ sản xuất trong hàng trăm năm qua, đồng thời tuyên truyền cho cộng đồng bảo vệ môi trường sống.

Những trải nghiệm khó quên

Vẻ đẹp hoang sơ bên cạnh cuộc sống mưu sinh của những người dân chài cần cù, chất phác giữa thiên nhiên thanh bình mang lại những cảm giác mới lạ cho du khách ghé thăm.

Một que kem ngọt mát và một bức hình tuyệt đẹp dưới ánh nắng hoàng hôn cùng với những gợn sóng vỗ hợp vào vẻ đẹp của ngôi nhà thờ chắc chắn là những gì bạn và gia đình thèm muốn cho chuyến đi của mình.

Biển Nam Định nổi tiếng với nhiều hải sản,mùa biển từ tháng 11 trở đi là thời điểm mà ngư dân thu hoạch được nhiều( theo lời của bác ngư dân nhiều kinh nghiệm). Có rất nhiều đặc sản biển như cua, ghẹ, tôm (tôm he, tôm thuyền, tôm đanh, tôm rảo), cá khoai, mực… Tuy không to nhưng tươi, ngon do người dân đánh bắt gần bờ, sáng đi, chiều về. Ở đây cá cơm hay còn gọi là cá trổng có rất nhiều. Cá dùng để làm nước mắm rất ngon. Du khách có thể mua hải sản ngay trên bãi biển, nhờ người dân nấu và thưởng thức ngay trên bãi cát.

Nhà thờ với vẻ đẹp hoang sơ, đẹp từ gần, xa khi bình minh cũng như hoàng hôn nên còn rất thích hợp với việc chụp ảnh. Thời gian chụp hình nhà thờ đổ đẹp nhất là bình minh (khoảng 5h) và hoàng hôn (khoảng 18h). Chúng ta có thể dậy sớm vào buổi sáng, chụp bình minh và xem cảnh kéo lưới, cũng như để hiểu hơn cuộc sống người dân làng chài.

Đến nhà thờ đổ bằng cách nào?

Để đến nhà thờ đổ, từ Hà Nội, du khách đi theo quốc lộ 1A, rẽ vào quốc lộ 21, về thành phố Nam Định, qua cầu Đò Quan, hỏi đường về huyện Hải Hậu. Đến trung tâm huyện (cầu Yên Định), du khách hỏi đường ra thị trấn Cồn (cách cầu Yên Định khoảng 8 km). Ở đây, có biển chỉ dẫn (phía bên trái): Văn Lý 3 km. Đi theo biển chỉ dẫn, hỏi đường đến nhà thờ đổ.
Nếu đi ôtô khách, du khách đón xe ở bến Giáp Bát, đi chuyến Hà Nội – Nam Định – thị trấn Cồn (hoặc Thịnh Long). Xuống xe, bắt xe ôm vào khu Nhà thờ đổ (3km).

Có thể nói dấu tích nhà thờ đổ ở bờ biển xã Hải Lý là một trong những công trình tiêu biểu ở Nam Định cũng như ở Việt Nam, mang trong mình vẻ đẹp và nhiều ý nghĩa về tự nhiên cũng như nhân văn.
Chứng tích nhà thờ đổ minh chứng cho sự kiên cường của tự nhiên cũng như con người trước biến đổi môi trường cũng như tượng trưng cho niềm tin của đạo Công giáo, luôn vững vàng cho dù trải qua sự khắc nghiệt của tự nhiên, của cuộc đời. Và sẽ quả thật bạn sẽ hối tiếc nếu về Nam Định mà không ghé thăm bãi biển xinh đẹp cùng chứng tích nhà thờ đổ có một không hai này.